بەشی زانست و ئەندازیاریی خاک لە کۆلێژی کشتوکاڵی زانکۆی کوردستان، لە مانگی ئۆکتۆبەری ساڵی ٢٠٠٩ بە ئامانجی پێگەیاندنی سەرچاوەی مرۆییی پسپۆڕ و کارامە لە بواری زانستەکانی خاک و وەڵامدانەوە بە پێداویستییە زانستی و توێژینەوەییەکانی کەرتی کشتوکاڵ و سەرچاوە سروشتییەکانی وڵات دامەزرا. ئەم بەشە چالاکییە ئەکادیمییەکانی خۆی بە وەرگرتنی خوێندکار لە ئاستی بەکالۆریۆس دەست پێکرد و دواتر، لە ساڵی ٢٠١١ بە کردنەوەی خوێندنی ماستەر لە سێ ئاراستەی پسپۆڕیدا، هەنگاوێکی کاریگەری لە پێناو پەرەپێدانی خوێندنی باڵادا نا.
ئێستا، بەشی زانست و ئەندازیاریی خاک بە هەبوونی ئەندامانی دەستەی زانستیی بەئەزموون، تاقیگەی پسپۆڕیی تا ڕادەیەک پێشکەوتوو، ئیمکاناتی فێرکاری و توێژینەوەی گونجاو و هەروەها پەیوەندیی بەرفراوان لەگەڵ ناوەندە زانستی و جێبەجێکارەکان، وەک یەکێک لە بەشە چالاک و دینامیکەکانی کۆلێژی کشتوکاڵ ناسراوە. ئەم بەشە ڕۆڵێکی کاریگەری لە پێگەیاندنی دەرچووانی بەتوانا لە بوارەکانی پەیوەندیدار بە بەڕێوەبردنی سەرچاوەکانی خاک، پاراستن و کەڵکوەرگرتنی بەردەوام لە زەوی و توێژینەوە نێوان-زیسیپلینییەکاندا هەیە و لەسەر ڕێگای بەرزکردنەوەی پێگەی زانستی و کرداریی زانستەکانی خاک لە ناوچەکە و وڵاتدا هەنگاو دەنێت.
ئێستا، بەشی زانست و ئەندازیاریی خاک بە هەبوونی ئەندامانی دەستەی زانستیی بەئەزموون، تاقیگەی پسپۆڕیی تا ڕادەیەک پێشکەوتوو، ئیمکاناتی فێرکاری و توێژینەوەی گونجاو و هەروەها پەیوەندیی بەرفراوان لەگەڵ ناوەندە زانستی و جێبەجێکارەکان، وەک یەکێک لە بەشە چالاک و دینامیکەکانی کۆلێژی کشتوکاڵ ناسراوە. ئەم بەشە ڕۆڵێکی کاریگەری لە پێگەیاندنی دەرچووانی بەتوانا لە بوارەکانی پەیوەندیدار بە بەڕێوەبردنی سەرچاوەکانی خاک، پاراستن و کەڵکوەرگرتنی بەردەوام لە زەوی و توێژینەوە نێوان-زیسیپلینییەکاندا هەیە و لەسەر ڕێگای بەرزکردنەوەی پێگەی زانستی و کرداریی زانستەکانی خاک لە ناوچەکە و وڵاتدا هەنگاو دەنێت.
خاک، ئەم توخمە بێگیان بەڵام بنەڕەتییە، لەژێر پێماندا پان بووەتەوە و لە بێدەنگییەکی پڕ واتادا، ڕۆڵی بێهاوتای خۆی لە بەردەوامیی ژیانی مرۆڤدا دەگێڕێت؛ ڕۆڵێک کە لە دابینکردنی ئاسایشی خۆراکەوە تا پاراستنی تەندروستیی ژینگە و بەدیهێنانی گەشەپێدانی بەردەوام درێژ دەبێتەوە. لە جیهانێکدا کە ڕووبەڕووی ئاڵنگارییەکانی وەک کەمبوونەوەی سەرچاوە سروشتییەکان، گۆڕانکارییەکانی کەشوهەوا، قەیرانی ئاو و داخورانی خاک بووەتەوە، گرنگیدان بە زانستی خاکناسی پێویستییەکی حاشاهەڵنەگرە.
بەشی زانست و ئەندازیاریی خاکی زانکۆی کوردستان، بە کەڵکوەرگرتن لە توانای ئەندامانی دەستەی زانستیی پسپۆڕ، ئیمکاناتی تاقیگەیی جۆراوجۆر، پەیوەندیی کاریگەر لەگەڵ ناوەندە توێژینەوەیی و جێبەجێکارەکان، و وەرگرتنی خوێندکارانی بەهرەمەند و خاوەن حەز، پەیامێکی دوولایەنە پەیڕەو دەکات: پەروەردەکردنی نەوەیەکی نوێ لە پسپۆڕانی خاک، و بەرهەمهێنانی زانستی خۆماڵی لەسەر بنەمای پێداویستییە کەشوهەوایی و ئیکۆلۆژییەکانی ناوچەکە.
ئەم بەشە لە ڕێڕەوی گەشەی زانستیدا، تەرکیزێکی تایبەتی خستووەتە سەر بابەتەکانی وەک بەڕێوەبردنی سەرچاوەکانی خاک، داخوران و پاراستنی خاک، هەڵسەنگاندنی گونجاویی زەوییەکان، کشتوکاڵی بەردەوام، کەڵکوەرگرتنی بنەمایی لە سەرچاوەکانی ئاو و خاک، و بەکارهێنانی تەکنەلۆژیا نوێیەکانی وەک هەستکردن لە دوورەوە و GIS. هەروەها، چالاکییە توێژینەوەییە کردارییەکان لە پەیوەندیدا لەگەڵ ڕێکخراوەکانی وەک وەزارەتی جیهادی کشتوکاڵ، سەرچاوە سروشتییەکان، ژینگەپارێزی و کۆمپانیا زانست-بنەماکان، نیشاندەری ڕوانگەی کرداری و کێشە-تەوەری بەشەکەیە.
هیوادارین بە هەوڵی بەردەوامی ئەندامانی دەستەی زانستی، خوێندکارانی تێکۆشەر، و پشتیوانیی زانکۆ و دامەزراوە پەیوەندیدارەکان، بەشی زانست و ئەندازیاریی خاکی زانکۆی کوردستان ببێتە یەکێک لە جەمسەرە زانستییەکانی وڵات لە بواری زانستەکانی خاکدا، بەتایبەتی لە ناوچەی ڕۆژئاوای وڵات.
بەشی زانست و ئەندازیاریی خاکی زانکۆی کوردستان، بە کەڵکوەرگرتن لە توانای ئەندامانی دەستەی زانستیی پسپۆڕ، ئیمکاناتی تاقیگەیی جۆراوجۆر، پەیوەندیی کاریگەر لەگەڵ ناوەندە توێژینەوەیی و جێبەجێکارەکان، و وەرگرتنی خوێندکارانی بەهرەمەند و خاوەن حەز، پەیامێکی دوولایەنە پەیڕەو دەکات: پەروەردەکردنی نەوەیەکی نوێ لە پسپۆڕانی خاک، و بەرهەمهێنانی زانستی خۆماڵی لەسەر بنەمای پێداویستییە کەشوهەوایی و ئیکۆلۆژییەکانی ناوچەکە.
ئەم بەشە لە ڕێڕەوی گەشەی زانستیدا، تەرکیزێکی تایبەتی خستووەتە سەر بابەتەکانی وەک بەڕێوەبردنی سەرچاوەکانی خاک، داخوران و پاراستنی خاک، هەڵسەنگاندنی گونجاویی زەوییەکان، کشتوکاڵی بەردەوام، کەڵکوەرگرتنی بنەمایی لە سەرچاوەکانی ئاو و خاک، و بەکارهێنانی تەکنەلۆژیا نوێیەکانی وەک هەستکردن لە دوورەوە و GIS. هەروەها، چالاکییە توێژینەوەییە کردارییەکان لە پەیوەندیدا لەگەڵ ڕێکخراوەکانی وەک وەزارەتی جیهادی کشتوکاڵ، سەرچاوە سروشتییەکان، ژینگەپارێزی و کۆمپانیا زانست-بنەماکان، نیشاندەری ڕوانگەی کرداری و کێشە-تەوەری بەشەکەیە.
هیوادارین بە هەوڵی بەردەوامی ئەندامانی دەستەی زانستی، خوێندکارانی تێکۆشەر، و پشتیوانیی زانکۆ و دامەزراوە پەیوەندیدارەکان، بەشی زانست و ئەندازیاریی خاکی زانکۆی کوردستان ببێتە یەکێک لە جەمسەرە زانستییەکانی وڵات لە بواری زانستەکانی خاکدا، بەتایبەتی لە ناوچەی ڕۆژئاوای وڵات.
بە هیوای سەرکەوتن و دینامیکی بۆ هەموو خەمخۆرانی خاک و نیشتمان.
سەرۆکی بەشی زانست و ئەندازیاریی خاک
- بەرزکردنەوەی کوالیتیی فێرکردن و بەتواناکردنی خوێندکاران لە بوارە جۆراوجۆرەکانی زانست و ئەندازیاریی خاکدا بە کەڵکوەرگرتن لە شێوازە نوێیەکانی فێرکاری و توێژینەوە.
- پێگەیاندنی سەرچاوەی مرۆییی پسپۆڕ، پابەند و کارامە بۆ وەڵامدانەوە بە پێداویستییە ڕوو لە زیادبوونەکانی وڵات لە بوارە توێژینەوەیی، فێرکاری و جێبەجێکارییەکانی پەیوەست بە سەرچاوەکانی خاک.
- بەرهەمهێنانی زانست و ئەنجامدانی توێژینەوەی کرداری و نێوان-زیسیپلینی بە ئامانجی پاراستنی سەرچاوەکانی خاک و ئاو، زیادکردنی بەرهەوری و بەدیهێنانی کشتوکاڵی بەردەوام.
- پەرەپێدانی هاریکارییە زانستی و جێبەجێکارییەکان لەگەڵ دامەزراوە نیشتمانی و پارێزگاییە چالاکەکان لە بوارەکانی زانستەکانی خاک، سەرچاوە سروشتییەکان، ژینگە و بەڕێوەبردنی زەوییەکان.
- بەرزکردنەوەی پێگەی زانستی و نێودەوڵەتیی بەش لە ڕێگەی بڵاوکردنەوەی وتاری زانستیی باوەڕپێکراو، بەشداریکردن لە کۆنفرانسە نێودەوڵەتییەکان و وەرگرتنی پڕۆژەی توێژینەوەیی و فێرکاریی هاوبەش.
بۆ دابینکردنی سەرچاوەی مرۆییی پابەند و پسپۆڕ لە بواری زانستەکانی خاک و گەیشتن بە خۆبژێوی لە زانست و تەکنیکەکانی پەیوەست بە خاک، چاکسازیی زەوی و بەڕێوەبردنی پیسبوونی خاک، پێویستە پسپۆڕانێک پێبگەیەنرێن کە بتوانن بە کەڵکوەرگرتن لە زانست و ئەزموونەکانیان، لە گەشەپێدانی ئابووریی وڵاتدا لە ڕێگەی زیادکردنی بەرهەمە کشتوکاڵییەکانەوە ڕۆڵ بگێڕن. ئەم پسپۆڕانە لە بوارەکانی پلاندانان و ئاراستەکردنی کەڵکوەرگرتنی دروست لە زەوییە کشتوکاڵی و باخدارییەکان، پاراستنی ئاو و خاک، چاکسازیی زەوی و پاراستنی ژینگەدا چالاکی دەکەن.
دەرچووانی ئاستی بەکالۆریۆس لە زانستەکانی خاکدا دەتوانن لە بوارە جۆراوجۆرەکاندا کار بکەن، لەوانە وانەوتنەوە لە ئامادەییە کشتوکاڵییەکان و دامەزراندن لە ناوەندەکانی توێژینەوەی کشتوکاڵ و ئاو و خاک وەک کارناسی شیکاریی خاک و ئاو، پسپۆڕی خۆراکی ڕووەک و ڕاسپاردەی پەین، کارناسی ڕووپێوی و هەڵسەنگێنەری خاک و زەوی، و پسپۆڕی خاک لە کاروباری سەوزایی و گڵخانەکاندا. هەروەها دەرفەتی کار لە کۆمپانیا تەکنیکی و ئەندازیارییەکانی ئاو و خاک، کۆمپانیا ڕاوێژکارییە ئەندازیارییەکان و تاقیگە تایبەتەکاندا بەردەستە. بەپێی ڕێنماییە فێرکارییە پەسەندکراوەکانی ئەنجومەنی باڵای پلاندانان، ماوەی خوێندنی بەکالۆریۆس لەم بەشەدا چوار ساڵە و ئێستا ٩٨ خوێندکار لەم ئاستەدا دەخوێنن. خوێندکاران لەم خولەدا لەگەڵ چەمکە بنەڕەتییەکانی زانستەکانی خاک وەک پێکهاتن و پۆلێنکردنی خاک، فیزیکی خاک، کیمیا و بەپیتیی خاک، و بایۆلۆژیی خاک ئاشنا دەبن.
دەرچووانی ئاستی بەکالۆریۆس لە زانستەکانی خاکدا دەتوانن لە بوارە جۆراوجۆرەکاندا کار بکەن، لەوانە وانەوتنەوە لە ئامادەییە کشتوکاڵییەکان و دامەزراندن لە ناوەندەکانی توێژینەوەی کشتوکاڵ و ئاو و خاک وەک کارناسی شیکاریی خاک و ئاو، پسپۆڕی خۆراکی ڕووەک و ڕاسپاردەی پەین، کارناسی ڕووپێوی و هەڵسەنگێنەری خاک و زەوی، و پسپۆڕی خاک لە کاروباری سەوزایی و گڵخانەکاندا. هەروەها دەرفەتی کار لە کۆمپانیا تەکنیکی و ئەندازیارییەکانی ئاو و خاک، کۆمپانیا ڕاوێژکارییە ئەندازیارییەکان و تاقیگە تایبەتەکاندا بەردەستە. بەپێی ڕێنماییە فێرکارییە پەسەندکراوەکانی ئەنجومەنی باڵای پلاندانان، ماوەی خوێندنی بەکالۆریۆس لەم بەشەدا چوار ساڵە و ئێستا ٩٨ خوێندکار لەم ئاستەدا دەخوێنن. خوێندکاران لەم خولەدا لەگەڵ چەمکە بنەڕەتییەکانی زانستەکانی خاک وەک پێکهاتن و پۆلێنکردنی خاک، فیزیکی خاک، کیمیا و بەپیتیی خاک، و بایۆلۆژیی خاک ئاشنا دەبن.
- بەڕێوەبردنی بەپیتی و بایۆتەکنەلۆژیای خاک
- ئاراستە: بایۆلۆژی و بایۆتەکنەلۆژیای خاک
- بەڕێوەبردنی سەرچاوەکانی خاک
- ئاراستەکان:
- فیزیک و پاراستنی خاک
- سەرچاوەکانی خاک و هەڵسەنگاندنی زەوی
بەشی زانست و ئەندازیاریی خاک، وەک یەکێک لە پایە سەرەکییەکانی کۆلێژی کشتوکاڵی زانکۆی کوردستان، ڕۆڵێکی کلیلی لە پێشخستنی ئامانجە فێرکاری، توێژینەوەیی و گەشەپێدانەکانی کۆلێژدا دەگێڕێت. ئەم بەشە بە کەڵکوەرگرتن لە توانستی زانستیی ئەندامانی دەستەی زانستی و کارلێکی کاریگەر لەگەڵ بەشە پسپۆڕییەکانی تردا، بەشدارییەکی چالاکانە دەکات لە بەهێزکردنی بەرنامە نێوان-زیسیپلینییەکان، جێبەجێکردنی پڕۆژە توێژینەوەییە هاوبەشەکان و بەڕێوەبردنی وۆرکشۆپ و سیمیناری پسپۆڕی. ئامادەبوونی کاریگەری بەشەکە لە پڕۆسەکانی بڕیاردانی زانستی و گەشەپێدانی کۆلێژدا، پێگەی وەک یەکەیەکی ستراتیژی لە بواری کشتوکاڵ و سەرچاوە سروشتییەکاندا چەسپاندووە.
